शंख दुई प्रकारका हुन्छन् । वामावर्ती र दक्षिणावर्ती । सनातन धर्ममा र संसारमा धेरै कुराहरू छन् जुन कुनै चमत्कार भन्दा कम छैनन् । दक्षिणावर्ती शंख पनि यस्तै चमत्कारी वस्तुहरू मध्ये एक हो। हरेक अनुष्ठानमा शंखको महिमा र महत्व विशेष हुन्छ । सामान्यतया मन्दिरमा राखिएको शंख वामावर्ती (देब्रे) शंख बजारमा सजिलै पाइन्छ तर दक्षिणावर्ती शंख दुर्लभ वस्तु मानिन्छ।

तन्त्रशास्त्रमा देब्रे हातको शंखको तुलनामा दक्षिणावर्ती शंखलाई विशेष महत्व दिइएको छ। बायाँ शंखको विपरीत, तिनीहरूको पेट दाहिने तिर खुला छ। यसलाई दक्षिणावर्ती भनिन्छ। लगभग सबै दक्षिणावर्ती शंख मुख बन्द छन्। यी शंखहरू बज्दैनन्, पूजाको रूपमा मात्र प्रयोग गरिन्छ। दक्षिणावर्ती शंखका धेरै फाइदाहरू शास्त्रहरूमा उल्लेख गरिएको छ ।

दक्षिणावर्ती शंख स्थापना र पुजाविधि ।

दक्षिणावर्ती शंखलाई घरमा स्थापना गर्नु अघि शुद्ध गर्नुपर्छ। बुधवार वा बिहीबार शुभ समयमा दूध, गंगाजल, धूप, गहिरो, पञ्चामृत आदिले सफा गरी चाँदीको मञ्चमा राखिएको रातो कपडामा राख्नुपर्छ।

खुला छेउ आकाश तर्फ र अर्को छेउ तपाईं तर्फ फर्केको हुनुपर्छ। यो शंखलाई चामल र रातो धागोले भर्नुपर्छ। यस शंखमा स्वस्तिक कोरेर चन्दन, फूल, धूप र गहिरोले पूजा गर्नुपर्छ ।

दक्षिणावर्ती शंखको मन्त्र : शंखलाई ठीकसँग स्थापना गरेपछि यो मन्त्रको जप गर्नुपर्छ।

ओम ह्रीं श्रीं नमः
ॐ लक्ष्मिभ्यो नम:
लक्ष्मी सहोदराय फल प्रदाय नम:
श्रीदक्षिणावर्त शंखाय श्री ह्रि नमः।

दक्षिणावर्ती शंख र तान्त्रिक प्रयोग

यो शंख तन्त्र कार्यमा व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ। दक्षिणावर्ती शंखमा जल राख्दा सबै समस्याबाट मुक्ति मिल्ने भनिएको छ । यस शंखबाट पानी कुनै व्यक्ति वा वस्तुमा छर्केमा कुनै पनि नकारात्मक वा तान्त्रिक मन्त्रबाट मुक्त हुने विश्वास गरिन्छ । साथै, यो शंखले व्यक्तिको जीवनमा अपार धन र समृद्धि ल्याउँछ।

लक्ष्मी वृद्धी, कीर्तिमा वृद्धि,बाँझपनबाट मुक्ति, आयु वृद्धि, शत्रुको भयबाट मुक्ति, सर्पको डरबाट मुक्ति, गरिबीबाट मुक्ति आदि फल दिने बताइन्छ ।

जहाँ दक्षिणावर्ती शंख पानीले भरिन्छ र छर्किन्छ। त्यो व्यक्ति र वस्तु पावन बन्छ। यो शंखलाई सिधै आफ्नो हातमा रातो कपडामा बेरेर पूरा विधिपूर्वक घरमा विभिन्न स्थानमा राख्नुभयो भने सबै प्रकारका समस्याहरू समाधान हुन्छन्। दक्षिणवर्ती शंखलाई लकरमा राख्ने हो भने घरमा सुख-समृद्धि बढ्छ।

वास्तु दोष हटाउँछ । जहाँ दक्षिणावर्ती शंखको वास हुन्छ, त्यहाँ धनको कमी हुँदैन। दक्षिणावर्ती शंखलाई अन्नको भण्डारमा राख्दा कहिले पनि खाद्यान्नको अभाव हुँदैन, अन्न भण्डारमा धन राख्दा, कपडालाई अन्नको भण्डारमा राख्दा कहिल्यै धनको अभाव हुँदैन । यसलाई सुत्ने कोठामा राख्नाले शान्तिको अनुभूति हुन्छ । भन्ने विश्वास रहेको छ ।

त्यस्तै शुद्ध पानीमा भरेर व्यक्ति, वस्तु, स्थानमा छर्क्दा दुर्भाग्य, अभिशाप, तंत्र-मन्त्र आदिको प्रभाव हट्छ। यस शंखको अगाडि कुनै पनि प्रकारको जादुविद्या अप्रभावी हुन्छ। भन्ने जानकारहरु बताउछन् । यस शंख यदि जगाने छ भने एक मुझे रुद्राक्ष जस्तै आफै काम गर्दछ ।

सर्कल र नक्सली पहिचान गर्ने तरिका

​​​​सक्कली दाईने शंखमा समुन्द्रको आवाज आउछ भने चामलमा पुरेर राख्दा यसको भाईब्रेशनले आफै माथी आउनुपर्छ । वा बाहिर निस्कनुपर्छ ।

पूजा विधि :

तन्त्र शास्त्रका अनुसार दक्षिणावर्ती शंखलाई विधी अनुसार जलमा राख्नाले अनेक प्रकारका बाधा शान्त भएर भाग्यको द्वार खुल्छ । यसका साथै पैसा सम्बन्धी समस्या पनि समाप्त हुन्छ। दक्षिणावर्ती शंखलाई लक्ष्मीको रूप मानिन्छ। यसको शुद्धि यस प्रकार गर्नुपर्छ- दक्षिणावर्ती शंखलाई रातो कपडामा राखेर गंगा जलले भर्नुहोस् र कुशको आसनमा बसेर यो मन्त्रको जप गर्नुहोस्-

“ओम श्री लक्ष्मी सहोदराय नमः”

​​​​यस मन्त्रलाई कम्तीमा १० माला (१०८०) जप गर्नुहोस् र त्यसपछि पूजास्थलमा शंख स्थापना गर्नुहोस्।

दिपावली लक्ष्मी पुजा वा शुक्ल पक्षको बुधवार वा विहिवार उचित साईत हैरि स्थापना गर्न सकिन्छ भने आवश्यकतानुसार पुजा गर्न सकिन्छ।

ऋषि दुर्वासाले स्वर्गका राजा इन्द्रलाई श्री क्षयको श्राप दिए पछि विश्व ब्रह्माण्डबाट माता लक्ष्मी पनि छोदेर समुन्द्रमा जानुभयो । अब संसार श्री बिना सम्भव नभए पछि त्रिदेवले देवता र राक्षसलाई समुन्द्र मन्थनमा भाग लिन लगाउनु भयो र मन्थन पछि धेरै रत्नहरु प्रकट भयो, हलाल बिष पनि उत्पन्न भयो जुन भगवान शिवले ग्रहण गर्नु भयो त्यसपछि अमृत गर्दै अरुपनि रत्न निस्के र देवताहरुलाई बादिदिए, त्यहि क्रममा माता लक्ष्मीको संग दाहिने शंक पनि प्रकट भयो र भगवान विष्णुले ग्रहण गर्नुभयो ।

त्यसै कारण दाहिने शंख घरमा हुनु भनेको साक्षात भगवान विष्णु र माता लक्ष्मीको वास हुने विस्वासको कारण घरमा दहिने शंखलाई स्थापना गर्ने गरिन्छ।

यो शंख एकदम दुर्लभ हुने भएकोले यसको यसको दर्शन नै सैभाग्य मानिन्छ। जसले घरमा स्थापना गर्छ त्यसको घरमा ऐश्वर्य वैभव धनवृद्धि समृद्धि हुने र दरिद्रनास हुने भएकोले यसलाई घरमा स्थापना गरिन्छ।